Uyuz Hastalığı Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Son günlerde adını sıkça duyduğumuz uyuz, dünyada yaklaşık 300 milyon kişiyi etkileyen bir enfestasyon, yani çok hücreli asalakların oluşturduğu bir deri enfeksiyonudur

Uyuz Hastalığı Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Son günlerde adını sıkça duyduğumuz uyuz, dünyada yaklaşık 300 milyon kişiyi etkileyen bir enfestasyon, yani çok hücreli asalakların oluşturduğu bir deri enfeksiyonudur

Uyuz Hastalığı Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?
24 Mart 2022 - 08:41

Son günlerde adını sıkça duyduğumuz uyuz, dünyada yaklaşık 300 milyon kişiyi etkileyen bir enfestasyon, yani çok hücreli asalakların oluşturduğu bir deri enfeksiyonudur. Tıp tarihinde önemli bir yeri olan, nedeni bilinen ilk insan hastalığı olarak tanımlanan uyuz; insan gözüyle fark edilemeyen ‘Sarcoptes scabiei var. Hominis' adlı parazit kaynaklı çok kaşıntılı ve bulaşıcı bir hastalıktır.

Uyuz hastalığı; bir enfeksiyon değildir. Bir mikroskobik canlı olan ve mayt (mite) adı da verilen akarlardan bulaşan ve insan vücudunda yaşayabilen bir tür olan Sarcoptes scabiei adlı türün derinin üst tabakasını istila edip, burada tüneller yoluyla yayılıp çoğalması sonucu ortaya çıkan yoğun kaşıntılı ve döküntülü bir hastalıktır. Dünyada yaygın olarak görülen bu hastalık çoğunlukla insandan insana doğrudan temas ile bulaşır.

Bulaş, aynı yerde uzun süre vakit geçiren kişiler arasında gerçekleşir. Uyuz hastalığı; akarların hastalığı bulaştırması nedeniyle değil, akarların insan vücuduna yerleşip çoğalması sonucu ortaya çıkar. Bu nedenle, bu durum istila olarak nitelendirilir. Tedavide temel olarak vücudun akarlardan temizlenmesi ve akarların neden olduğu döküntünün giderilmesi hedeflenir.

Gelin, bu hastalık hakkında derlediğimiz bilgilere göz gezdirelim...

Uyuzun Sebepleri Nelerdir?

Uyuz bugünlerde salgın denebilecek düzeyde sık görülen bir hastalığa dönüştü. Bundan, göçmenler ve mülteciler, bağışıklığı baskılanmış ve hareketi kısıtlanmış yaşlı hastaların artışı, ilaç direncinin artması, cinsel yolla bulaşan hastalıklarda artış ve pandemi nedeniyle hastaneye gitmeye çekinilmesi gibi birden fazla neden sorumludur. Ayrıca süregelen aşırı kalabalık ve evsizliğin de bu artışa katkı sağlayabileceği düşünülmektedir. Ancak bu nedenlerin hiçbiri son zamanlarda uyuzdaki artışı tek başına açıklayamaz.

Almanya'da 2018'de yapılan bir çalışmaya göre uyuz tedavisi gören hasta sayısı yüzde 200 artmış olarak saptandı. Bu çalışmada artışın nedeni yukarıda sayılan sebeplerin tamamının bir sonucu olarak değerlendirildi. Bu sebeplerden bağımsız olarak uyuzun her 7 yılda bir dalgalanma gösterdiği 15-25 yılda bir ise pik yaptığı belirtildi.

uyuz hastalığı

Kimlerde görülür?

Hastalık, cinsiyet ayrımı yapmadan tüm yaş gruplarında, tüm etnik kökenlerde ve tüm sosyoekonomik düzeylerde görülebilir. Kişiden kişiye bulaş yakın temas gerektiren durumlarla gerçekleşir. Sadece insandan insana olan bulaş için genellikle 15-20 dakika gibi bir süre gerekir. Hayvandan insana uyuz bulaşmaz. Çünkü hayvanlardaki parazit insan vücudunda hayatta kalamaz veya üreyemez.

Nasıl Bulaşır?

Uyuz; hastalığa sahip biriyle uzun süreli ve doğrudan temas sonucu bulaşır. Havlu, çarşaf, yastık gibi ortak eşya kullanımı, el ele tutuşma ya da aynı evde yaşama gibi durumlarda bulaş riski artar. Hastalık, kalabalık ve kişilerin çok fazla temas halinde olduğu pek çok yerden bulaşabilir.

Ancak, uyuz akarları; pire ve başka diğer böcekler gibi uçamadığı ya da atlayamadığı için el sıkışma, sarılma gibi kısa süreli temaslarla hastalığın bulaşması zordur. Hasta bakım merkezleri, kreşler, rehabilitasyon merkezleri, huzurevleri gibi kişiler arası bedensel temasın yoğun olduğu yerlerde özellikle salgın dönemlerinde çok hızlı yayılabilir.

Hastalık; hayvanlarda da üreyebilen bir akardır, ancak insan vücudunda üreyen uyuz akarı ile hayvanları etkileyen akar türü birbirinden farklıdır. Hayvanlarla temas sonrası bu uyuz akarları insanlara geçse bile, insan vücudunda üreyemediği için hastalığa neden olmadan bir süre sonra ölür.

Tedavi yolları nelerdir?

Uyuzda tedavinin en önemli basamağı hasta uyumudur. Uyuz tanısı alan hastaların yaşam alanını paylaştığı diğer kişilerin semptomu olmasa dahi eş zamanlı tedavi olması çok önemlidir. Diğer bireylerde kaşıntı olmaması hastalığın bulaşmayacağı anlamına gelmez.

Boyundan aşağıya doğru uygulanan yerel tedavi 3 gün boyunca vücutta kalmalı, 3'üncü günün sonunda duş alınmalıdır. Çoğu hasta için tek seferlik tedavi yeterli olsa da özellikle dirençli durumlarda aynı tedavi bir hafta sonra tekrarlanmalıdır. Ayrıca çamaşırlar 60 derecede yıkanıp, buharlı ütüyle ütülenmelidir. Tedavinin başarılı olduğu durumlarda dahi hastalık bulguları ve kaşıntının 2-6 hafta kadar daha devam edebileceği unutulmamalıdır.

uyuz hastalığı

Hangi belirtilere yol açar?

Parazit bulaştıktan 4-6 hafta sonra, özellikle geceleri artan kaşıntı şeklinde ortaya çıkar. Kaşıntı en çok el parmak aralarında, el bileklerinde, koltuk altında, göbek deliği çevresinde, kadınlarda meme uçlarında, erkeklerde de genital bölgede görülür. Bebeklerde ise avuç içi ve ayak tabanı tutulumu olur.

Nasıl teşhis edilir?

Hastalık sağlık çalışanlarının daha bilinçli olması nedeniyle kolaylıkla teşhis edilebilir. Tanıda en önemli noktalar, birden fazla aile üyesinde kaşıntı olması, kaşıntının geceleri ve sıcakta artması, el parmak aralarında parazitin içinde yaşadığı beyaz renkte dalgalı çizgilerin görülmesi şeklinde sıralanabilir.